13

июль 2013

 

Андрусь Унучак, Юрась Бачышча, кандыдаты гiстарычных навук,

 Антоні Бокун, пастар царквы Яна Прадвеснiка, г . Мiнск, для TOMIN.BY

(Захаваны аўтарскi тэкст – TOMIN.BY)

На 2013 год прападае тры вельмі важныя юбілейныя даты шчыльна зьвязаныя з гісторыяй Эвангельскай царквы ў Беларусі.

Першы – 600 год Эвангельскай царкве ў нашай краіне; другі – 450 год Берасьцейскай (Радзівілаўскай) Бібліі; трэці – 125 год з дня нараджэньня Лукаша Дзекуць-Малея (1888 ‑ 1955).

Прынамсі два апошнія з гэтых трох юбілеяў непасрэдна зьвязаныя зь Берасьцем. Калі казаць пра канкрэтныя даты, то 600 год Эвангельскай царкве ў Беларусі споўнілася ў красавіку, Берасьцейская Біблія выйшла 4 верасьня, а Лукаш Дзекуць-Малей нарадзіўся 1 кастрычніка. 

Эвангельскай царкве ў Беларусi  – 600 год

Эвангельскаму руху ў Беларусі 6 стагодзьдзяў. Менавіта 600 год таму, у красавіку 1413 г. адзін з галоўных рэфарматараў Чэхіі, паплечнік прафэсара, рэктара Праскага ўнівэрсытэта Яна Гуса Геранім Праскі на запрашэньне вялікага князя літоўскага Вітаўта прапаведаваў у старажытных беларускіх гарадах Вільні, Віцебску і Полацку.

Але нішто не ўзьнікае на пустым месцы. У 1386 г., калі вялікі князь літоўскі Ягайла хрысьціўся ў Кракаве паводле лацінскага абраду і быў абраны каралём польскім, у Оксфардзе прафэсар Джон Ўікліф выдаў кнігу “Праўда Сьвятога Пісаньня”, у якой называў Біблію найвышэйшым стандартам, адносна якога ўсе павінны ацэньваць свае ўчынкі.

Пісаньне мае ў сабе ўсё, што неабходна для збаўленьня, сьцьвярджаў Джон Ўікліф, і ўсе хрысьціяне павінны чытаць яго. Дзеля гэтага Ўікліф узяўся за пераклад Бібліі, даючы свайму народу Пісаньне на роднай мове. Погляды оксфардзкага прафэсара выклікалі гарачыя дыскусіі ў многіх эўрапейскіх унівэрсытэтах, але найбольшай вастрыні яны дасягнулі ў Празе, даўшы пачатак эвангельскаму руху ва ўсёй Усходняй Эўропе. Ключавымі постацямі ў гэтых падзеях былі Ян Гус і Геранім Праскі.

Пропаведзь Гераніма Праскага была простай, пасланьне зразумелым – кожны павінны абнавіць свае асабістыя адносіны з Ісусам Хрыстом. Бяз гэтага немагчыма нічога зьмяніць ні ў сваім жыцьці, ні ў жыцьці свайго народу. Шлях тут быў адзін – кожны хрысьціянін павінны чытаць Біблію самастойна, для чаго Сьвятое Пісьмо павінна быць перакладзена на родную мову кожнага народу.

Унікальнасьць сытуацыя была ў тым, што ў Вялікім Княстве Літоўскім Геранім Праскі прапаведаваў афіцыйна, маючы ахоўную грамату вялікага князя Вітаўта, тады як у сябе на радзіме ён рабіць гэтага ня мог.

У 1415 і 1416 гг., праз некалькі гадоў пасьля апісаных падзеяў, Ян Гус і Геранім Праскі не захацеўшы адрачыся ад сваёй веры, прынялі сьмерць.

Пропаведзь знакамітага чэха прынесла плод, у Беларусі паўсталі першыя эвангельскія супольнасьці, наш вялікі князь Вітаўт паслаў войска, каб абараняць пасьлядоўнікаў Яна Гуса, гусітаў, ад ворагаў рэфармацыйнага вучэньня. Многія зь беларускіх рыцараў засталіся ў Празе на ўсё жыцьцё, там стваралі сем’і і супольнасьці, якія жылі паводле Эвангельля.

Менавіта таму, праз 100 гадоў, у 1517 г., беларускі рэфарматар Францыск Скарына абраў сталіцу Чэхіі для працы над беларускім перакладам і выданьнем Бібліі.

Праз 140 гадоў пасьля прыезду ў Беларусь Гераніма Праскага, у 1553 г. канцлер Вялікага Княства Літоўскага Мікалай Радзівіл Чорны прыняў эвангельскую веру – Рэфармацыя ў ВКЛ перамагла.

Берасьцейскай (Радзівілаўскай) Бібліі - 450 год

 

У 1563 годзе ў Берасьці над Бугам выйшла славутая Радзівілаўская Біблія з камэнтарамі – найвышэйшае дасягненьне беларускай біблеістыкі XVI ст. Гэта першая Біблія надрукаваная ў межах сучаснай Беларусі.

Біблія атрымала назву “Радзівілаўская”, паколькі зьявілася ў сьвет дзякуючы віленскаму ваяводу і канцлеру ВКЛ Мікалаю Радзівілу Чорнаму. Ён заснаваў у 1553 годзе ў Берасьці першую друкарню на тэрыторыі сучаснай у Беларусі. Яго вялікія фінансавыя магчымасьці дазволілі Берасьцейскай Бібліі пераўзысьці аналягічныя эўрапейскія выданьні.

У Берасьцейскай Бібліі ўпершыню пасьля францускага перакладу Бібліі Рабэрта Эстэн’ё (1553), выкарыстаны падзел біблійнага тэксту на нумараваныя вершы. Пераклад рабіўся з арыгінальных габрэйскіх і грэцкіх тэкстаў.

Гэтая Біблія мела статус афіцыйнага выданьня Эвангельска-рэфармаванага збору ў Вялікім Княстве Літоўскім. Паводле пастановаў сынодаў, кожны збор павінен быў мець асобнік гэтага выданьня. Пра важнасьць гэтай кнігі ў жыцьці беларускай пратэстанцкай грамады сьведчаць рукапісныя пераклады на беларускую мову псальмаў зь Берасьцейскай Бібліі, апісаныя Яўхімам Карскім.

Першы польскі пратэстанцкі пераклад Новага Запавету, які ажыцьцявіў Ян Сэклюцыян, пабачыў сьвет у 1551—1553 гг. у Караляўцы (Кёнізбэргу). У адказ каталікі выдалі ў Кракаве Новы Запавет Шарфэнбэргера (1556 г.) і поўную Біблію Леапаліта (1561 г.). Між тым яшчэ ў 1557 г. сынод малапольскіх рэфармаваных збораў абраў камісію па перакладзе ўсяго Сьвятога Пісьма на польскую мову. У 1559 г. на сынодзе ў Пінчаве на перакладчыкаў вызначылі паляка Рыгора Аршацкага і французаў Пятра Статорыя і Яна Тэнандыя. Да 1560 г. было перакладзена Майсеева Пяцікніжжа. Праца ішла павольна празнепаразуменьні іншых перакладчыкаў з Аршацкім, таму яго адхілілі ад перакладчыцкай працы і ўвялі ў склад перакладчыкаў Рыгора з Вялічкі і Якуба Люблінца.

У траўні 1560 г. прадстаўнік збораў Вялікага Княства Літоўскага Андрэй Трыцескі ад імя Мікалая Радзівіла Чорнага аб’явіў, што віленскі ваявода бярэ на сябе ўсе выдаткі на пераклад і выданьне Бібліі і просіць, каб тэкст перакладу быў узгоднены зборамі Кароны Польскай і Вялікага Княства Літоўскага.

Дзякуючы такой падтрымцы справа пайшла хутчэй, і 4 верасьня 1563 г. у берасьцейскай друкарні Мікалая Радзівіла Чорнага выйшла «Сьвятая Біблія, гэта значыць кнігі Старога і Новага Закону на нова з гебрайскай, грэцкай і лацінскай на польскую мову старанна і дакладна перакладзеныя».

 

 

Адкрывае выданьне тытульны аркуш, за якім ідзе старонка з выяваю герба Мікалая Радзівіла Чорнага і вершам, прысьвечаным князю-выдаўцу. Затым ідзе зварот Мікалая Радзівіла Чорнага да караля польскага і вялікага князя літоўскага Жыгімонта Аўгуста, які паводле зьместу нагадвае прадмову выдаўцоў нясьвіскага «Катэхізісу» 1562 г., скіраваную да Радзівілаў.

У сваім звароце Радзівіл выказвае жаданьне, каб кароль вучыў сваіх падданых жыць паводле Божага закону і ўзяў на сябе адказнасьць ачысьціць Царкву ад прыўнесеных памылак, рэфармуючы яе на аснове Пісьма, ставячы ў прыклад розных біблійных валадароў: Давіда, Ёсію, Манасію і г.д. Такім чынам Радзівіл імкнуўся яшчэ раз прапанаваць каралю стаць на чале Рэфармацыі ў ВКЛ і Польшчы, ад чаго Жыгімонт Аўгуст неаднаразова адмаўляўся, не хаваючы, аднак, сваёй прыхільнасьці да падобных ідэяў. Таксама падобны зварот да караля надаваў большую значнасьць як дадзенаму выданьню, так і той канфэсіі, якая ім карысталася.

Рэфармацыя зрабілася крыніцай Залатога веку Беларусі, часу, калі біблійная праўда ўвайшла ва ўсе сфэры жыцьця народу і сфармавала нашу нацыю. Гэта быў залаты век як краіны, так і эвангельскай царквы. Адзін толькі Мікалай Радзівіл Чорны пабудаваў ці заснаваў каля 200 эвангельскіх храмаў. Пратэстанты сталі асноўнай канфэсіяй Беларусі.

Дзейнічаючы згодна, эвангельская шляхта Рэчы Паспалітай дамаглася ў 1573 г. акта Варшаўскай канфэдэрацыі, які патрабаваў для шляхты свабоды веравызнаньня. Статут 1588 г. замацаваў Варшаўскую канфэдэрацыю ў якасьці закону.

У гэты самы час сярод беларускіх хрысьціянаў паўстала пытаньне пра неабходнасьць хрышчэньня вернікаў толькі ў сьвядомым узросьце. Згодна сьведчаньня Сымона Буднага, першае хрышчэньне па веры ў Беларусі прайшло ў 1578 г. у Лоску. У хуткім часе ў Наваградзкім павеце з 600 шляхецкіх сем’яў толькі ў 16 не было “новахрышчэнцаў”.

У сярэдзіне XVI ст. Рэфармацыя ў Беларусі асягнула такі маштаб, што можна гаварыць пра вызначальную пазіцыю Эвангельскай Царквы ў духоўным жыцьці тагачаснага беларускага грамадзтва. Большасьць палітычнай і інтэлектуальнай эліты Беларусі XVI ст. або непасрэдна былі членамі эвангельскіх цэркваў, або знаходзіліся пад моцным уплывам рэфармацыйных ідэяў. Дастаткова назваць Мікалая Радзівіла Чорнага, Астафея Валовіча, Яна Кішку, Яна Глябовіча, Мікалая Дарагастайскага, Льва Сапегу, Андрэя Волана, Васіля Цяпінскага, Сымона Буднага, Салямона Рысінскага, Андрэя Рымшу, Цыпрыяна Базыліка. Посьпех Рэфармацыі стаў прычынай пазытыўных зьменаў ў жыцьці краіны. XVI стагодзьдзе называюць Залатым Векам, лепшым пэрыядам у гісторыі Беларусі.

У час паседжаньняў Вялікага Віленскага сойму 1565 г. шляхта Вялікага Княства зьвярнулася да вялікага князя Жыгімонта Аўгуста з просьбай аб увядзеньні ў дзяржаве павятовых соймікаў “для лепшага парадку ў рэчы паспалітай”, што замацавала на наступныя некалькі стагодзьдзяў традыцыі самакіраваньня і ўдзелу грамадзянаў у прыняцьці дзяржаўных рашэньняў. Эвангельскія хрысьціяне стаялі ля вытокаў і былі асноўнымі аўтарамі Другога і Трэцяга Статутаў Вялікага Княства Літоўскага, якія па праву лічацца шэдэўрамі юрыдычнай думкі свайго часу.

Нашая краіна набыла ў Эўропе славу краіны, у якой кожны мог свабодна вызнаваць сваю веру. У Вялікае Княства пачалі перасяляцца італьянцы, французы, чэхі, шатляндцы. У 1557 г. на запрашэньне Мікалая Радзівіла Чорнага пераехала ў ВКЛ у пошуках прыбежышча ад перасьледу Марыі Цюдор ангельская пратэстантка Кацярына Сафолк разам з мужам Рычардам Бэрці.

У XVI стагодзьдзі Вялікае Княства Літоўскае літаральна дыхала Рэфармацыяй. Нават праваслаўная царква не магла пазьбегнуць гэтага ўплыву. У гэты час у беларускіх гарадах пачалі актыўна дзейнічаць брацтвы, якія аб'ядноўвалі месьцічаў, шляхту і некаторых сьвятароў. Братчыкі перш за ўсе імкнуліся рэфармаваць праваслаўную царкву, спрабуючы надаць служэньню духавенства эвангельскія прынцыпы, увесьці ў царкоўнае жыцьцё пэўныя элемэнты Рэфармацыі.

У 1580 г. Васіль Цяпінскі выдаў пераклад Эвангельляў на беларускую мову, спадзеючыся ўзьняць хрысьціянскую духоўнасьць у грамадзтве, "ня толькі для лепшае веры, але таксама для лепшага разуменьня, і ў дадатак, для навучаньня". У прадмове Васіль Цяпінскі зьвяртаў асаблівую ўвагу на разьвіцьцё і ўдасканаленьне школьнай справы, заклікаў не занядбоўваць родную мову, асабліва ў пропаведзі Слова Божага.

На жаль, у канцы XVI ‑ пачатаку XVII стст. эліта нашай зямлі выраклася Рэфармацыі, што прывяло да перамогі Контррэфармацыі. І ўсё, што было дабраславеньнем стала праклёнам – свабода ператварылася ў хаос, парадак ‑ у дробязную дэспатыю, закон перастаў дзейнічаць. У выніку мы страцілі веру, мову, і ўрэшце рэшт краіну.

У канцы XVIII ст. Вялікае Княства Літоўскае было захоплена Расейскай імпэрыяй і падзелена на губерні. Беларуская дзяржава на 123 гады зьнікла з карты Эўропы. Эвангельская царква перажывала таксама ня лепшыя часы. Пратэстанты былі вымушаныя пакідаць край пад пагрозай выгнаньня ці пакараньня. Апошняя пратэстанцкая навучальная ўстанова Беларусі Слуцкая гімназія была зачынена царскім урадам у 1869 г.

Пачатак ХХ ст. прынёс надзею на адраджэньне царквы і народу. Разам з нацыянальным абуджэньнем адбывалася абуджэньне хрысьціянскае.

Першай вядомай царквою хрысьціян баптыстаў у Беларусі зьяўляецца царква ў вёсцы Уць Гомельскага павету, якая нясе сваё служэньне з 1877 г. Вядомыя імёны першых прэсьвітараў Уцеўскай царквы – Міканор і Усьцін Канянковы, Давід Рэўзенкоў, Макар Кірушчанка.

У суседнюю вёску Усохі эвангельскую вестку прынёс жыхар вёскі Мікалаеўка Зьміцер Семянцоў, які хадзіў на заробкі ў Адэсу і там пакаяўся. Наведваючы сваякоў Яўхіма Ляшкова і Лявона Прамычэнку, ён прапаведваў ім Эвангельле.

Пасьля Яўхім Ляшкоў напісаў ліст графу Пашкову ў Пецярбург з просьбай пра духоўную літаратуру. Пасылка з Пецярбурга выклікала вялікую цікавасьць сярод вяскоўцаў. За пропаведзь Яўхім Ляшкоў разам з братам быў арыштаваны і правёў у вязьніцы 7 месяцаў. У 1885 г. эвангельская царква ў в.Усохі налічвала 95 вернікаў.

У 1882 г. у Чачэрску ў маёнтку графа Чарнышова-Круглікава пачала дзейнічаць супольнасьць эвангельскіх хрысьціянаў. У 1883 г. пачаліся баптысцкія служэньні ў Полацку, у 1888 г. – у Віцебску, а ў 1905 г. – у Менску і Пружанах. З 1906 г. пачынаецца дзейнасьць у Беларусі цэркваў хрысьціян адвэнтыстаў сёмага дня. У 1908 г. браты Прыхадзько пачалі эвангельскія служэньні ў Гомелі.

У 1906 г. Горадню наведаў вядомы эвангельскі прапаведнік з Латвіі Вільгельм Фэтлер. Там за правядзеньне эвангельскага служэньня ў нумары гатэлю без дазволу мясцовых уладаў ён разам з іншымі братамі быў кінуты ў вязьніцу на 2 тыдні. Але зерне Слова Божага было пасеянае. З Гарадзенскай царквою зьвязаныя пачаткі духоўнай біяграфіі вядомых дзеячоў эвангельскага брацтва Ўладзіміра Марцінкоўскага і Лукаша Дзекуць-Малея.

Лукаш Дзекуць-Малей

Лукаш Дзекуць-Малей змагаўся за незалежную Беларускую Народную Рэспубліку і  стаў лідарам эвангельскага прабуджэньня на Палесьсі ў 1920-я – 1930-я гг. Разам зь лідарам беларускага нацыянальнага руху Антонам Луцкевічам ён зьяўляецца аўтарам першага перакладу на сучасную беларускую мову Новага Запавету і Псальмаў, якія пабачылiсьвет у 1931 г. накладам 25 тысячаў асобнікаў. У многім дзякуючы ягонаму служэньню, эвангельскія хрысьціяне зноў зрабіліся вельмі ўплывовай канфэсіяй, асабліва ў Заходняй Беларусі.

Прывядзём некаторыя біяграфічныя зьвесткі пра Лукаша Дзекуць-Малея. Нарадзіўся ён 1 кастрычніка 1888 г. у вёсцы Вялікія Шастакі Слонімскага павету Гарадзенскай губэрні, ‑ сёньня гэта Дзятлаўскі раён Гарадзенскай вобласьці.

Прыкладна ў 1891 ці 1892 гг. з невядомых прычынаў памерлі ягоныя бацькі. Гадаваўся ў сям’і сваяка, настаўніка А. Фунта ў Слонімскім павеце. Быў настаўнікам пачатковых народных вучэльняў. Пад час службы ў расейскім войску пазнаёміўся з баптыстамі і быў ахрышчаны беластоцкім прэзьбітарам Раманам Хамяком у рацэ Супрасьль у ноч з 31 сьнежня 1911 на 1 студзеня 1912 г. У тым самым 1912 г. за пропаведзь Эвангельля быў арыштаваны і зьмешчаны ў Берасьцейскую турму. Пасьля вызваленьня, у 1913 г. паступіў у Санкт-Пецярбург на біблійныя курсы, якія арганізаваў вядомы лідар расейскага эвангельскага руху Іван Праханаў. Курсы былі зачыненыя царскімі ўладамі ўвосень 1914 г. з пачаткам Першай сусьветнай вайны.

У 1915 г. Л. Дзекуць-Малей быў ужо на роднай Гарадзеншчыне, якую неўзабаве занялі немцы. Там, у 1916 г. ён далучыўся да працы Беларускага таварыства дапамогі пацярпелым ад вайны (БТДПВ). Ён працаваў у школьнай камісіі БТДПВ і займаўся арганізацыяй беларускіх школ, якія тады толькі пачыналі зьяўляцца.

У 1918 г. пасьля абвяшчэньня незалежнай Беларускай Народнай Рэспублікі Л. Дзекуць-Малей актыўна ўключаецца ў фармаваньне мясцовых беларускіх органаў улады на Гарадзеншчыне. Ён быў членам Камітэту нацыянальнага адраджэньня Беларусі, клюбу “Беларуская хатка”, быў членам Беларускай павятовай рады Гарадзеншчыны, Беларускага нацыянальнага камітэту ў Горадні, адным з ініцыятараў стварэньня Грамады беларускай моладзі Горадні і інш. У лютым і красавіку 1919 г. сядзеў за беларускую дзейнасьць у польскай турме.

У ліпені 1919 г. Л. Дзекуць-Малей стаў старшынёй Цэнтральнай беларускай школьнай рады ў Горадні. У 1920 г. ён быў абраны ў склад Беларускага Нацыянальнага Камітэту і тады ж заснаваў баптысцкую царкву ў Горадні. У 1921 г. Л. Дзекуць-Малей быў змушаны польскімі ўладамі да выезду з Горадні.

Новым месцам жыхарства ён абраў Берасьце. Прыехаў у Берасьце ў сьнежні 1921 г. iадразу заснаваў царкву, на пачатку ў форме “Беларускай хаткі”.

11 чэрвеня 1922 г. Л. Дзекуць-Малей ажаніўся з Серафімай Кішка (мелі 4 дзяцей). У берасьцейскі пэрыяд ён адыходзіць ад палітычнай дзейнасьці і засяроджваецца на рэлігійнай, не пакідаючы пры гэтым беларускай справы. Пачынаючы з 1920 – 1921 гг. ён займаецца біблійнымі перакладамі. Таксама Л. Дзекуць-Малей актыўна ўключаецца ў барацьбу за падвышэньне прававога статусу эвангельскіх хрысьціянаў у міжваеннай Польшчы. Ён быў адным з энтузіястаў паяднаньня баптыстаў і эвангельскіх хрысьціянаў. У чэрвені 1923 г. у Берасьці ў будынку тэатра Сарвэра адбыўся супольны зьезд баптыстаў і эвангельскіх хрысьціян.

У 1926 г. выходзяць Эвангельле паводле Лукі і Эвангельле паводле Яна ў ягоным перакладзе. У тым самым годзе ён становіцца намесьнікам старшыні Саюза славянскіх баптыстаў Польшчы.

У 1927 г. выйшла Эвангельле паводле Марка; у гэтым жа годзе берасьцейская баптысцкая царква пачынае служэньні ва ўласным доме малітвы на вул. Шырокай, 36.

У 1927-1928 гг. Лукаш Дзекуць-Малей вёў “Беларускую калонку” ў часопісе “Маяк” - органе Саюза славянскіх баптыстаў Польшчы.

У 1931 г. выходзіць з друку накладам 25 000 асобнікаў “Новы Запавет і Псальмы” ў перакладзе на беларускую мову, зроблены Лукашом Дзекуць-Малеем і Антонам Луцкевічам.

У 1930-я гг. Л. Дзекуць-Малей удзельнічаў практычна ва ўсіх зьездах Саюзу славянскіх баптыстаў Польшчы і выбіраўся ў кіроўныя органы Саюза. У 1939 г. саветы забаранілі яму займацца рэлігiйнай дзейнасьцю, забралі будынак царквы.

У 1941 г. ён арыштаваны разам з сям’ёй, асуджаны да кары сьмерці, ад якой яго вызваліў пачатак вайны. У часе нацыскай акупацыі займаўся рэлігійнай дзейнасьцю, за што быў высланы на прымусовыя работы на тэрыторыю Райху ў 1944 г.

Пасьля вайны ажыцьцяўляў служэньне на тэрыторыі Польшчы ў Беластоку, Бельску-Падляскім, Уроцлаве, Гданьску і інш. Памёр 20 студзеня 1955 г. у Гданьску. Пахаваны тамсама на гарнізонных могілках.

У 2004 г. адна з вуліцаў Гданьска названа ў гонар Лукаша Дзекуць-Малея.

 

Саюз эвангельскіх хрысьціян баптыстаў

 

Эвангельскае прабуджэньне толькі ў невялікай ступені закранула эліту краіны i лідараў беларускага нацыянальнага руху. А на долю царквы і народу выпала яшчэ адно вялікае выпрабаваньне – камунізм. Камуністычная ідэалёгія і практыка камуністычнага рэжыму была па сваёй сутнасьці скіраваная супраць Госпада.

У Берасьці, дзе афіцыйна не было ніводнай эвангельскай царквы, сотні людзей зьбіраліся на набажэнствы. Каля 120 сем’яў прадставілі свае дамы для служэньняў, ведаючы пра магчымыя пагрозы, штрафы, ператрусы.

У сакавіку 1963 г. былі асуджаныя на тэрміны ад 3 да 5 год пазбаўленьня волі кіраўнікі царквы Рыгор Шэпятунька, Сьцяпан Мацьвяюк, Іван Катовіч і Яўген Федарчук.

У 1967 г. выбраныя на месца асуджаных служыцелі Ўладзімір Вільчынскі і Трафім Фейдак атрымалі па 5 гадоў лягероў. Тым ня менш царква расла. У 1967 г. членамі Берасьцейскай царквы ЭХБ стала 120 чалавек. У царкве наладжваўся выпуск біблійнай, дзіцячай літаратуры, разьвіваўся рух салідарнасьці з вязьнямі за веру, якіх станавілася ўсё больш.

У 1963 г. у Менску былі асуджаныя “ініцыятыўнікі” В. Антоненка, Г. Макарэнка, А. Піліпенка. У 1969 г. у Зэльве прайшоў гучны судовы працэс над кіраўнікамі царквы ў вёсцы Бародзічы М. Шугалам і М. Лазутам.

Але эвангельскія хрысьціяне выстаялі і ўжо з другой паловы 1970-х гг. савецкія ўлады сталі рэгістраваць новыя эвангельскія цэрквы і дазваляць будаўніцтва дамоў малітвы. У 1980 г. Менская царква ЭХБ рэканструявала свой будынак, які цяпер мог зьмяшчаць да 800 чалавек.

Была таксама зарэгістраваная царква ЭХБ у Берасьці. У 1981 г. яна атрымала дазвол на будаўніцтва дома малітвы, якое было скончана ў 1986 г. На той момант гэта быў самы вялікі баптысцкі дом малітвы ў Эўропе.

Была таксама дазволеная аўтаномная рэгістрацыя цэркваў хрысьціян веры эвангельскай. У 1976 г. была зарэгістраваная Менская царква ХВЭ, у наступныя гады – цэрквы ў Кнотаўшчыне (Стаўбцоўскі р-н), потым у Віцебску, Воршы, Паставах, Нясьвіжы, Пінску.

Усяго за 1980-1987 гг. у Беларусі было зарэгістравана 63 эвангельскія царквы, пабудавана 33 дамы малітвы, і рэканструявана 27.

Гэта былі часы найвялікшых ахвяраў і пакутаў за Хрыста. Але нягледзячы ні на што, царква выстаяла і памножылася. Пратэстанты былі адзінай канфэсіяй, якая хоць і нязначна, але колькасна вырасла за часы камунізму.

У 1991 г. Госпад зрабіў адзін з найвялікшых цудаў у сусьветнай гісторыі – зьнішчыў Савецкі Саюз. І зноў свабода Беларусі высвабадзіла духоўнае прабуджэньне. Людзі пачалі шукаць Бога, цэрквы сталі расьці.

Місія “Гедэон”, адчыненая пры Менскай царкве ЭХБ у 1990 г., за год распаўсюдзіла ў Беларусі каля 100 тысячаў Новых Запаветаў. Калі ў 1991 г. было створанае Біблійнае таварыства ў Рэспубліцы Беларусь, яно атрымала 20 тысячаў Новых Запаветаў у перакладзе Л.Дзекуць-Малея і А.Луцкевіча, якія пасьля распаўсюдзіла па ўсёй краіне.

У 1990 г. як самастойны аформіўся Саюз эвангельскіх хрысьціян баптыстаў Беларусі на чале з Іванам Букатым. У 1994 г. І. Букатага, як старшыню Саюза зьмяніў Аляксандар Фірысюк, які нёс гэтае служэньне да 2002 г. З 1990 да 2002 г. Саюз ЭХБ адчыніў у Беларусі 177 новых цэркваў.

У 1994 г. пачаў выдавацца часопіс “Крыніца жыцьця”, а ў 1997 г. пачалося навучаньне ў Менскай Багаслоўскай Сэмінарыі Саюзу ЭХБ.

У 1993 г. у Кобрыне быў пабудаваны дом малітвы эвангельскіх хрысьціян баптыстаў на 1500 месцаў. У тым самым годзе вернікі выкупілі былую вайсковую базу пад Кобрынам і адкрылі дзіцячы аздараўленчы цэнтар “Жамчужынка”, які штогод прыймае на аздараўленьне каля 1000 дзяцей.

 

450 лет назад была издана Брестская Библия (фото)

«Каким должен быть торт к 450-летию Брестской Библии?» - одна из тем научной конференции в Бресте (фото)

В Бресте проходит международный круглый стол по Брестской Библии (обновлено, фото)

Брестская Библия: оригинал и его электронная копия (фото)